Drie heren vol sterke verhalen aan een pleintafel te Eastermar. Eerste Kamerlid Joop Atsma, diep geworteld in de Fryske Wâlden; professor dr. Theo Meder, senior-onderzoeker orale cultuur aan het Meertens Instituut in Amsterdam; verhalenverteller Douwe Kootstra, groot kenner van volksverhalen uit de Fryske Wâlden. Een niet alledaagse combinatie. Wat doen deze heren daar aan de pleintafel, de moderne versie van het leugenbankje…?

Het is zaterdagochtend 19 september 2015. De zon schijnt stralend door de takken van de oude kastanjeboom, Eastermar is net ontwaakt. Uitstekend fiets- en kuierweer voor de opening van de Dam Jaarsma fiets- en wandelroutes ‘Sagen jagen door de Fryske Wâlden’.

Erkenning werk Dam Jaarsma

Op Kootstra’s vraag aan Theo Meder of het werk van volksverhalenverzamelaar Dam Jaarsma erkenning heeft gekregen door Meder’s benoeming tot bijzonder hoogleraar Volksverhaal en vertelcultuur aan de Universiteit van Groningen, antwoordt Meder bevestigend. Meder vertelt hoe hij bewust heeft gekozen voor een professoraat aan de RUG “om zo dicht bij belangrijke bronnen te zijn”.

Fietsliefhebber Joop Atsma toont zich direct een belangrijke bron van volksverhalen door de nodige sterke verhalen ten gehore te brengen. Douwe Kootstra weet het enthousiasme nog net op tijd af te remmen omdat hij anders niets meer hoeft te vertellen. De heren zijn behoorlijk aan elkaar gewaagd, het ene sterke staaltje na het andere vliegt over het dorpsplein. Over Jan Hepkes Wouda die voor de bui uit fietst, het achterwiel nat, hijzelf nog droog. En een andere variant: Jan Hepkes die allang binnen zit en iets bij de achterdeur hoort: het achterwiel, dat hem niet had kunnen bijhouden!
Het is duidelijk, mochten Atsma’s Haagse aspiraties in de toekomst ten einde lopen, dan hebben we er een fantastische verhalenverteller bij hier in de Wâlden!

Focus op Friesland en Groningen

Theo Meder zal aan de RUG een Friese en Groningse focus aan zijn werk geven. Hij deed onderzoek naar het sprookjesrepertoire van de bekende verteller Anders Bijma uit Boelenslaan, maar verzamelde ook verhalen van autochtone en allochtone bewoners in de multiculturele wijk Lombok in Utrecht.
Meder zal zich aan de RUG richten op de mondelinge traditie en overlevering van volksverhalen in Nederland: sagen, sprookjes, legenden, raadsels, moppen en broodjeaapverhalen die voor langere of kortere tijd hebben gecirculeerd onder (groepen) mensen. Ook moderne overleveringen in interviews, geluids- en beeldopnames, Twitter en Facebook worden onderzocht.

Kansen voor Eastermar

Atsma roept de politiek op gebruik te maken van de connectie die hier nu in Eastermar en de Fryske Wâlden is gelegd met iemand als Theo Meder en zijn vakgebied. “Dit biedt kansen voor mooie culturele en educatieve projecten over volksverhalen en volkscultuur.”
Hij benadrukt het belang van het doorvertellen van verhalen aan de nieuwe generatie kinderen en kleinkinderen. Die kunnen zich zo bewust worden van hun roots. Verhalen vertellen is een manier om geschiedenis, tradities, normen, waarden en identiteit van generatie op generatie over te dragen en geschiedenis levend te houden.
Atsma zelf is geworteld in de Fryske Wâlden, hier is zijn thuis. Hij zal er nooit uit vertrekken. Toen de politiek hem naar Den Haag haalde, besloot hij heen en weer te reizen. “Ik ga altijd best vrolijk naar mijn werk, maar kom fluitend weer thuis! Als ik thuis door de Wâlden fiets, besef ik elke keer weer de waarde van dit bijzondere landschap.”

Nieuwe verhalen?

Misschien zijn er wel 17.000 nieuwe verhalen te vinden en te noteren door Theo Meder. Of worden er in deze moderne tijd niet meer zulke sterke verhalen verteld? Een foto op de smartphone bewijst direct wat wel en niet gebeurd is, de realiteit is tegenwoordig moeilijker aan te dikken. Desalniettemin verwachten de heren dat het vertellen van (sterke) verhalen iets is dat zal blijven bestaan. Bijvoorbeeld aan de pleintafel in Eastermar…

1 cent

Joop Atsma krijgt het eerste exemplaar van de routekaart ‘Sagen jagen door de Friese Wouden’ aangeboden door Theo Meder nadat hij daarvoor een cent heeft betaald. “Met de relatief eenvoudige opzet van de routekaart in zwart/wit met slechts één steunkleur, refereert Stichting Dam Jaarsma aan een centsprent. Jaarsma verzamelde niet alleen verhalen, maar onder andere ook centsprenten, ruim 400 stuks. Centsprenten werden in de 18e en 19e eeuw in zeer grote oplagen op eenvoudig papier gedrukt, ter informatie van het volk. Een soort voorloper van de krant, of een soort stripboek avant la lettre, ook wel als lesmateriaal gebruikt. Te koop voor 1 cent, dus goedkoop en daarmee toegankelijk voor het volk”, legt voorzitter Iris Rusz uit. “Hetzelfde hoopt de stichting te bereiken met deze routekaarten”.

De groep, met daarin burgemeester Eric ter Keurs en wethouder Geerling Schippers van gemeente Tytsjerksteradiel, verlaat vervolgens het dorpsplein om een deel van de route te fietsen. Atsma fietst, samen met Meder en Kootstra, geheel in de traditie van Jan Hepkes, flink door om de routes te openen. De deelnemers worden onderweg door Douwe Kootstra getrakteerd op smeuïge verhalen. Het ene moment is men betoverd door een Russische prinses, het volgende moment zit men achterop de fiets bij Jan Hepkes Wouda.

Zelf fietsen of wandelen met ‘Sagen jagen door de Friese Wouden’

Een overzichtelijke papieren routekaart ‘Sagen jagen door de Friese Wouden’ met routes van 15 km. en 40 km. en verhalen is gratis te verkrijgen in Eastermar. De routes volgen het netwerk van knooppunten. Uw route kunt u dus zelf eenvoudig inkorten of uitbreiden. De routes beginnen in Eastermar; de routekaarten liggen in een speciaal bakje aan knooppunt 79, hoek E.M. Beimastr./Teije Tolstraat.
Het bijbehorende gratis PDF-document op de website van Stichting Dam Jaarsma geeft veel extra cultuurhistorische en landschappelijke informatie en nog meer tweetalige verhalen.

Dat de smartphone ook nieuwe kansen biedt, kunt u lezen en beluisteren op www.sagenjager.nl. Daar vindt u twee routes ‘In het spoor van Dam Jaarsma’, waarmee u onderweg verhalen kunt lezen. Bij de route van 38 km. kunt u de verhalen ook beluisteren in het Nederlands en het Fries. De laatste verteld door Douwe Kootstra.

Voor adressen waar de routekaart nog meer te verkrijgen is, zie onder fiets- / wandelroutes.

Joop Atsma koopt eerste exemplaar routekaart Sagen jagen voor 1 cent van Theo Meder

 

Ander nieuws van st. Dam Jaarsma: